काठमाडौं । महेन्द्रकालीन एक वयोवृद्ध राजनीतिज्ञ पछिल्लो साता राजावादी कित्ताबाट यसरी प्रकट भए, मानौं बालेनलाई समेत फ्लप ख्वाउन सक्ने कुनै आशालाग्दा युवानेता नेपाली राजनीतिको आकाशमा उदाएका हुन् ।
निजलाई राजा फर्काउने आन्दोलनको नेतृत्व गर्न राजाबाटै अघि सारिएको चर्चा सञ्चारमाध्यमहरुमा व्याप्त भयो । विगतमा राजावादी नेताहरुलाई बाल नदिने र नेतै नमान्ने मिडियाहरु पनि उनका पछाडि दौडिए ।
यी हुन् ८६ वर्षीय राजनीतिक लिजेन्ड नवराज सुबेदी, जो राष्ट्रिय पञ्चायतका अन्तिम अध्यक्ष थिए । उमेरले डाँडामाथिका घाम भए पनि उनी हेर्दा हृष्टपुष्ट र जोशिला देखिन्छन् । पत्यारै लाग्दैन, ९ दशक छुन लागेका ‘जिजुबा’ हुन् भन्ने ।
सुबेदी राप्रपाको केन्द्रीय कार्यसम्पादन समिति सदस्य भए पनि खासै ‘सीन’मा थिएनन् । खासमा २०४६ सालमा बहुदलीय प्रजातन्त्र आएदेखि नै उनी राजनीतिमा ओझेलमा रहे । अरु पञ्चायतकालीन नेताहरुले जस्तो प्रजातान्त्रिक लहरमा मिसिएर मन्त्री, प्रधानमन्त्री बन्ने चक्करमा लागेनन् । नत्र उनी सूर्यबहादुर थापा, लोकेन्द्रबहादुर चन्दपछिका नेता हुन् । पञ्चायतकालमै प्रधानमन्त्री बन्ने लाइनमा थिए, तर प्रजातन्त्र आएपछि उनको राजनीति लगभग समाप्त भयो ।
अहिले एकाएक नवराजको नाम चर्चामा आयो, त्यो पनि राजावादी आन्दोलनका कमाण्डरको रुपमा । पूर्वराजा ज्ञानेन्द्रले नै उनलाई आन्दोलनको नेतृत्व गर्ने गहन जिम्मेवारी सुम्पिएको दावी राप्रपाका केही नेताहरुले गरे । हुन पनि उनी त्यही शैलीमा प्रस्तुत भइरहेका थिए । पार्टीभित्र र बाहिरका राजावादी नेताहरुसँग पालैपालो मन्त्रणा गरिरहेका थिए । आफूले नै अब आन्दोलनको नेतृत्व गर्ने जनाउ दिइरहेका थिए ।
हुन त सार्वजनिक रुपमा सुबेदीले राजाबाट आफूले आन्दोलनको नेतृत्व गर्ने अख्तियारी पाएको दावी कतै पनि गरेका छैनन् । उनको सक्रियताले त्यो भान भएको थियो । त्यसमाथि उनले राप्रपा नै त्यागेको घोषणा गरेपछि त पत्याउन कर लाग्यो । यसबाट राप्रपाका अध्यक्ष राजेन्द्र लिङदेनलाई चिसो पस्यो । अत्यन्त प्रतिकूल अवस्थामा पनि निरन्तर राजसंस्थाको वकालत गर्दै आएको आफ्नो पार्टीलाई अविश्वास नगरेर राजाले व्यक्ति अघि सार्दा उनको चित्त दुख्नु स्वभाविक पनि थियो ।
खासमा निर्मल निवास अहिले पनि राजतन्त्रकालीन ढर्रामै चलिरहेको छ । पूर्वराजा ज्ञानेन्द्र यति अपारदर्शी छन् कि उनका गतिविधिहरुको सूचना कतैबाट पनि पाइन्न । पूर्वराजाको सचिवालयमा सीमित मान्छेहरु छन्, ती पनि ‘आउटडेटेड’ । उनीहरु मिडियाले सामान्य कुरा सोध्दा पनि झर्किन्छन् ।
यस्तोमा पूर्वराजाले सुबेदीलाई अख्तियारी दिएका हुन् कि होइनन् भन्ने ‘दरबार’बाटै पुष्टि गर्न असम्भवप्राय थियो । यदि दिएकै हुन् भने पनि त्यो मौखिक आदेशमात्र हुन सक्थ्यो । ‘आजउप्रान्त मलाई राजा बनाउने अभियानको तिमीले नेतृत्व गर्नु’ भनेर लिखित पत्र दिने कुरा आउँथेन ।
अहिले आएर नवराज आफैंले दरबारबाट अघि सारिएको चर्चा खण्डन गर्दै हिँडेका छन् । उनले हालै एक टेलिभिजन अन्तरवार्तामा भने, ‘मलाई राजाले नेतृत्व दिएको होइन । मेरो राजासँग ६ महिनादेखि भेटघाट नै भएको छैन । मलाई उहाँले प्रत्यक्ष/अप्रत्यक्ष कुनै निर्देशन पनि दिनुभएको छैन । राजावादी व्यक्ति र समूहहरुले मलाई अघि बढाएका हुन् । म राजसंस्था र हिन्दु राष्ट्र चाहने मान्छे हुँ । यो आन्दोलनको नेतृत्व मै गर्छु । लिङदेनले नेतृत्व गर्ने आन्दोलन राप्रपाको मात्र हुन्छ । म संयुक्त आन्दोलनको कमाण्ड सम्हाल्छु ।’
आफ्नो चाहना राजसंस्था पुनर्स्थापना मात्रै भएको उल्लेख गर्दै सुबेदीले आन्दोलन सफल भएपछि आफू कुनै पदमा नजाने उद्घोष पनि गरिसकेका छन् ।
नवराज सुबेदी अचानक सक्रिय भएपछि यसले सबैभन्दा ठूलो खैलाबैला राप्रपाभित्र भयो । संस्थापनइतरका नेताहरु राजेन्द्र लिङ्देन माइनस हुने भन्दै हौसिए । संस्थापन पक्षका नेताहरु बिलखबन्दमा परे । विरोध गरौं, राजाले नै अघि बढाएको भनिएको छ । समर्थन गरौं, राजसंस्था पुनर्स्थापनको अभियानमा पार्टी पेन्डुलम हुने स्थिति देखापर्यो ।
नवराज सुबेदीले बोलाएको भेलामा राजेन्द्र लिङदेनलाई पनि निम्ता थियो । आफू आउन नसक्ने उनले जानकारी गराइसकेका थिए । तर, राप्रपाका थुप्रै नेताहरु उत्साहसाथ भेलामा सहभागी भए, जसमा अधिकांस संस्थापनइतरका थिए । पशुपतिशम्शेर राणा र डा. प्रकाशचन्द्र लोहनी पनि आफ्नो वयोवृद्ध शरीर लिएर समकालीन नेताको निम्तो मान्न भोजनगृह पुगे । त्यसअघि नै राणाको निवासमा नवराजसहित राप्रपाका संस्थापनइतर नेताहरुको गोप्य बैठक भइसकेको थियो । यो वैठकमा राणा र लोहनी दुवैले नवराजलाई समर्थन जनाएका थिए ।
तर, भोजनगृहको भेलाबाट भने लोहनी र राणा दुवै निराश बने । कारण थिए, दुर्गा प्रसाईं । सो कार्यक्रममा नवराजावादी प्रसाईंको चुरीफुरी बढ्तै थियो । त्यसमाथि उनले मञ्चमा भाषण गर्दा राप्रपाकै उछितो काढे । कार्यक्रममा उपस्थित भएका राणा र लोहनीसहित राप्रपाका नेताहरु उनको भाषणबाट लज्जित हुनुपर्यो ।
पशुपतिशम्शेर राणा पनि उमेरले ९० वर्ष टेकिसकेका छन् । उनी कुनै पनि कार्यक्रममा जाँदा धेरै समय थिग्रिन सक्दैनन् । बस्दाखेरि पनि प्राय उँघिरहेका हुन्छन् । अस्तिको भेलामा उनी केहीबेर मात्रै बसे । स्रोतका अनुसार दुर्गा प्रसाईंले भाषण गर्दागर्दै उनी उठेर हिँडेका थिए । अर्का पाका नेता लोहनी अलि धेरै बेर बसे । तर, उनको पनि अनुहार उज्यालो थिएन । वरिष्ठ नेता रवीन्द्र मिश्र भने धैर्यतापूर्वक पूरै समय बिताएका थिए ।
भेलाबाट निराश बनेको संस्थापनइतर समूह हिजो राप्रपाको कार्यसम्पादन समिति बैठकमा पूरै रक्षात्मक बन्यो । यसअघि लिङदेनविरोधि गतिविधिमा महामन्त्री डा. धवलशम्शेर राणालाई ब्याक सपोर्ट दिने गरेका डा. लोहनीको लत्रक्कै परे । दुर्गा प्रसाईंलाई ईंगित गर्दै उनले बैठकमै भने, ‘यस्ता मान्छेलाई विश्वास गर्न सकिँदैन । राप्रपाले आफैं आन्दोलन गर्नुपर्छ ।’
बैठकमा पशुपतिशम्शेर केही बोलेनन् । रवीन्द्र मिश्रले नवराजको नेतृत्वमा समिति निर्माण गर्दा केही प्रक्रियागत त्रुटि भएको स्वीकार गरे । डा. धवलशम्शेर राणाले आन्दोलनको कमाण्ड आफ्नो हातबाट खोसिँदा पनि प्रतिवाद गर्न सकेनन् ।
नवराज सुबेदीको समितिमा लिङदेनसहित राप्रपाका ५ जना नेता समेटिएका थिए र मिश्र सदस्य सचिव नै छन् । लोहनी, राणा र हरिबहादुर बस्नेतलाई सदस्य बनाइएको छ । राप्रपाले यो समितिमा रहेका नेताहरुलाई ब्याक हुन भनेको छैन । राजसंस्थाको समर्थनमा हुने कुनै पनि अभियान र आन्दोलनलाई नैतिक समर्थन र सहयोग गर्ने पार्टीको नीति रहेकाले नेताहरुलाई छुट दिइएको हो ।
तर, पार्टी आफैं आन्दोलनमा उत्रिने भएपछि सुबेदी नेतृत्वको समितिमा बस्न राप्रपाका नेताहरुलाई नैतिक, राजनीतिक र व्यहारिक संकट आइपरेको छ । स्रोतका अनुसार लोहनी र राणाले सुवेदीको साथ छोड्ने संकेत गरेका छन्, तर स्पष्ट भनेका छैनन् । मिश्र र धवलशम्शेर भने पार्टीले गर्ने आन्दोलन संयुक्त जनआन्दोलनलाई समानान्तररुपमा लैजान सकिने विश्वासमा छन् ।
तर, उनीहरुका लागि पनि ‘घाँडो’ चाहिँ दुर्गा प्रसाईं नै हुन् । प्रसाईंले निरन्तर राप्रपाको खेदो गरिरहँदा उनीसँगै समितिमा बस्न राप्रपा नेताहरुलाई असहज हुने निश्चित छ ।
प्रसाईं यतिबेला राजसंस्था पुनर्स्थापनको आन्दोलन सफल बनाउन हिँडेका हुन् कि भाँड्न भन्ने सन्देह राजावादीहरुमा पैदा भएको छ । उनी राप्रपा र यसका नेताहरुमाथि निरन्तर प्रहार गरिरहेका छन् । अस्तिको भेलामा बोलेको नपुगेर आज फेरि पत्रकार सम्मेलन गर्दै उनले राप्रपालाई भक्कु गाली गरे । आफ्नो अभियानमा मिसिन नआएमा राप्रपा बढारिने चेतावनी उनले दिएका छन् ।
पोखराबाट काठमाडौं आउँदा पूर्वराजाको स्वागतमा उर्लेको जनलहरले राजावादीहरु निकै हौसिएका थिए । अब राजतन्त्र फर्किहाल्छ कि भनेझैं गरी गणतन्त्रवादी शक्तिहरु पनि आतंकित बनेका थिए ।
तर, अहिले आएर राजावादीहरुबीच नै झगडा र आरोप प्रत्यारोप देखेपछि गणतन्त्रवादीहरुको प्राण फर्किएको छ । राजावादी शक्तिहरु एक ठाउँमा नआएसम्म आन्दोलन सफल नहुनेमा उनीहरु ढुक्क छन् ।
राजावादीहरु मिल्ने सम्भावना भने टर्दै गएको छ । सबै आ-आफ्नै डम्फु बजाइरहेका छन् । राप्रपाले आफैं आन्दोलनको नेतृत्व गर्ने निर्णय गरेको छ । दुर्गा प्रसाईंले १५ चैतमा गणतन्त्रवादीहरुलाई टक्कर दिने एक्लै जनप्रदर्शन गर्ने घोषणा गरेका छन् । यता नवराज सुबेदी संयुक्त जनआन्दोलनको गफ दिइरहेका छन् ।